صرع چیست؟
صرع یک بیماری مغزی است که افراد مبتلا به آن معمولا تشنج‌های مکرر و بدون تحریک اولیه را تجربه می‌کنند. این تشنج‌ها به دلیل اختلال در فعالیت الکتریکی مغز رخ می‌دهد و به طور موقت سیستم پیام رسانی بین سلول‌های مغز را مختل می‌کند. این بیماری طیف گسترده‌ای از انواع تشنج‌ها را دربر می‌گیرد که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. همچنین بیش‌تر افراد مبتلا به صرع بیش از یک نوع تشنج دارند و ممکن است علائم دیگری از مشکلات عصبی را داشته باشند.
علائم صرع کدام است؟
همان طور که گفته شد، علامت اصلی این بیماری تشنج‌های مکرر است. با این حال، اگر فردی یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کند، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد، زیرا ممکن است به صرع مبتلا باشد.
- تشنج بدون تب
- بی‌هوشی کوتاه یا گیجی
- غش‌های ضعیف متناوب، که طی آن کنترل روده یا مثانه از دست برود
- سفتی ناگهانی و بدون دلیل مشخص در اندام ها
- افتادن ناگهانی و بدون دلیل
- پلک زدن‌های ناگهانی و بدون محرک‌های آشکار
- جویدن‌های ناگهانی و بدون هیچ دلیل روشن
- گیجی موقت و عدم توانایی برقراری ارتباط
- حرکات تکراری غیرارادی
- وحشت یا عصبانیت بدون هیچ دلیل مشخصی
علل بروز بیماری صرع چیست؟
به گفته‌ی استاد محمد صمدیان، بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران، سیستم‌های پیام رسان در مغز، عملکردهای بدن انسان را کنترل می‌کنند. صرع به دلیل اختلال در این سیستم ایجاد می‌شود، که ممکن است ناشی از اختلال عملکرد مغز باشد. در بسیاری از موارد، علت دقیق این مشکل مشخص نیست. اما برخی محققان عوامل ژنتیکی را علت بروز آن می‌دانند.
عوامل دیگری که ممکن است این خطر را افزایش دهند عبارتند از:
- ضربه به سر، مانند حادثه رانندگی
- بیماری های مغزی، از جمله سکته مغزی و تومورها
- بیماری‌های عفونی، مانند انسفالیت ویروسی
- سیستیک فیبروزیس
- آسیب قبل از تولد یا آسیب مغزی که قبل از تولد رخ می‌دهد
- شرایط رشد، از جمله اوتیسم و نوروفیبروماتوز
طبق مقاله ای از CDC، صرع به احتمال زیاد در کودکان زیر 2 سال و بزرگسالان بالای 65 سال ایجاد می‌شود.
آزمایش و تشخیص صرع چگونه است؟
پزشک متخصص سابقه پزشکی فرد و علائمی را که تجربه کرده است، از جمله شرح و جدول زمانی تشنج‌های گذشته را برای تشخیص بررسی می‌کند. همچنین پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای تعیین نوع تشنج در فرد درخواست کند. بر اساس این نتایج، پزشک می‌تواند گزینه‌های درمانی مانند داروهای ضد تشنج را توصیه کند. چندین نوع آزمایش تصویربرداری وجود دارد که می‌تواند به پزشک در تشخیص کمک کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- (EEG) ای ای جی، به دنبال امواج غیر طبیعی مغز است
- اسکن CT و MRI، برای تشخیص تومورها یا سایر بی نظمی‌های ساختاری
- اسکن MRI عملکردی، که می‌تواند عملکرد طبیعی و غیر طبیعی مغز را در مناطق خاص شناسایی کند
- سی تی اسکن با انتشار تک فوتون، که احتمالا بتواند محل اصلی تشنج را در مغز پیدا کند.
- یک تصویر مغناطیسی فالوگرام، که می‌تواند بی‌نظمی در عملکرد مغز را با استفاده از سیگنال‌های مغناطیسی شناسایی کند.
پزشک همچنین ممکن است از آزمایش خون برای شناسایی هرگونه بیماری زمینه‌ای که می‌تواند باعث این بیماری شود، استفاده کند. آزمایشات عصبی به پزشک کمک می‌کند تا نوع صرع را در فرد تعیین کند.
آیا صرع قابل درمان است؟
هدف پزشک متخصص جلوگیری از تشنج و عوارض جانبی آن است تا فرد بتواند زندگی فعال و پرباری داشته باشد. بر اساس آمار 70 درصد از افراد مبتلا به صرع می‌توانند با استفاده از داروهای ضد تشنج، دفعات و شدت تشنج خود را کاهش دهند. حدود نیمی از افراد مبتلا به به این نوع تشنج، ممکن است پس از 2 سال بهبود یافته و حتی مصرف داروها را هم قطع کنند.
توجه به این نکته مهم است که برخی از داروها ممکن است از تشنج در یک فرد جلوگیری کنند اما در فرد دیگر موثر نباشد. همچنین، حتی زمانی که فرد داروی مناسب را پیدا می‌کند، یافتن دوز ایده آل ممکن است مدتی طول بکشد. یک پزشک برای کمک به جلوگیری از تشنج ممکن است داروهای ضد صرع AED تجویز کند.
AED ها
بنا به تحقیقات انجام شده، AED ها در حدود 60-70٪ موارد به کنترل تشنج کمک می‌کنند. نوع تشنج در شخص تعیین کننده ی این مورد است که پزشک داروی خاصی را تجویز کند. AED ها اکثرا مصرف خوراکی و به شکل قرص یا شربت هستند. داروهای رایج برای درمان صرع عبارتند از:
- اسید والپروئیک
- کاربامازپین
- لاموتریژین
- لووتیراستام
اگر این داروها موثر نباشند، گزینه‌های دیگری شامل جراحی، تحریک عصب و یا رژیم غذایی خاص پیشنهاد می‌شود. دکتر محمد صمدیان استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی با علم روز و سال ها تجربه در زمینه جراحی صرع (جراحی تشنج) یکی از بهترین جراحان مغز و اعصاب در این زمینه محسوب می گردند.
چه زمانی از عمل جراحی استفاده می‌شود؟
مهم ترین گزینه تشخیص جراح مغز و اعصاب در جلسه مشاوره و پس از معاینات بالینی و بررسی سابقه بیمار است لذا انتخاب جراح حاذق و آگاه در این اتخاذ تصمیم صحیح بسیار ارزشمند است اما به صورت یک قانون کلی می توان گفت اگر حداقل دو دارو در کنترل تشنج بی‌اثر بوده باشند، پزشک جراحی را توصیه می‌کند که می‌تواند تشنج را کاهش دهد یا از بین ببرد. یک مطالعه در سوئد نشان داد که 62 درصد بزرگسالان و 50 درصد کودکان مبتلا به صرع پس از جراحی حدود 7 سال هیچ تشنجی نداشتند. براساس موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، برخی از گزینه‌های جراحی عبارتند از :
- لوبکتومی: در طی این روش، جراح بخشی از مغز را که در آن تشنج شروع می‌شود، خارج می‌کند. این قدیمی‌ترین نوع جراحی برای این بیماری است.
- ترانس تراپ چندگانه subpial : در طی این روش، یک جراح چندین برش برای کاهش تشنج در یک قسمت از مغز ایجاد می‌کند.
- جسم پینه‌ای: جراح اتصالات عصبی بین دو نیمه مغز را قطع می‌کند. این باعث می‌شود تشنج از یک طرف مغز به طرف دیگر گسترش پیدا نکند.
- کاشت دستگاه : یکی‌دیگر از گزینه‌های جراحی کاشت دستگاهی در قفسه سینه برای تحریک عصب واگ در پایین گردن است. این دستگاه برای کمک به کاهش تشنج، تحریک الکتریکی را به مغز می‌فرستد.
با اینکه تحت عمل جراحی ممکن است دفعات و شدت تشنج افراد کاهش یابد اما با این حال، معمولاً ادامه مصرف داروهای ضد تشنج برای چندین سال پس از عمل مهم است.
